کد مطلب:950 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چگونه پي ببريم كه آدم مخلصي هستيم ؟ ويژگي هاي انسان مخلص چه مي باشد؟

تعريف اخلاص : اخلاص ضد رياست و آن عبارت است از : خالص ساختن و قصد از غيرخدا و پرداختن نيت از ماسوي الله ، ( معراج السعاده ، ملا احمد نراقي ، بحث اخلاص ) . امام صادق ( ع ) مي فرمايند : ( ( ولابد للعبد من خالص النيه في كل حركه و سكون لانه اذا لم يكن هذا المعني يكون غافلا والغافلون قد وصفهم الله تعالي فقال : ( ( اوليك كالانعام بل هم اضل ) ) و قال : ( ( اوليك هم الغافلون ) )... ؛ براي بنده ( خدا ) در هرحركت و سكوني از خالص ساختن نيت ( براي خدا ) چاره و گريزي نيست ؛زيرا اگر چنين نباشد، غافل است و غافلان را خداوند تعالي اين گونه توصيف فرموده : اينان مانند چهارپايان بلكه گمراه تر هستند و نيز فرموده : اينان همان كساني هستند كه غافلند ) ) ، ( ميزان الحكمه ، محمد محمدي ري شهري ، ج 3،روايت 4748 ) . پاره اي از ويژگي هاي مخلصين : اول - انجام كار براي خدا : اين ويژگي از لابلاي تعريف اخلاص مخصوصا با توجه به روايت پيش گفته ، به دست مي آيد در روايتي ديگر درباره همين ويژگي حضرت علي ( ع ) مي فرمايند : ( ( طوبي لمن اخلص لله عمله و علمه و حبه و بغضه ، و اخذه وتركه ، و كلامه و صمته و فعله و قوله ؛ خوشا به حال كسي كه عمل و علم ،حب و بغض ، گرفتن و نگرفتن ، سخن و سكوت و كردار و گفتارش ( همه وهمه را ) براي خدا خالص گرداند ) ) ، ( همان ، روايت 4750 ) . دوم - انجام عبادت براي خدا : ويژگي اول شامل اين ويژگي هم مي شود؛ ولي به جهت اهميت عبادات ، جداگانه به يادآوري نياز دارد؛ زيرا عبادات اساسي ترين ومهمترين وسيله پرواز روح مي باشد از اين رو اگر اخلاص در آن بناشد وذره اي غير خدا و ريا در نيت باشد نه تنها پرواز روح نيست ، بلكه حرام وتمام عمل عبادي باطل مي گردد، مانند آن نجاستي است كه اگر ذره اي از آن در يك ديگ بزرگ غذا باشد همه ي غذا را نجس مي كند به آن خاطر بحث زير لازم و ضروري مي باشد .اخلاص در عبادات چندين مرحله دارد : 1-پاكسازي عمل از ريا : ريا نيز بر چند قسم است : الف ) محض ريا؛ يعني عملي فقط و فقط براي نشان دادن به مردم انجام گيرد .ب ) انضمام ريا؛ يعني انجام عملي كه هم در آن قصد قربت و هم قصد ريا و نشان دادن به مردم باشد .ج ) ريا در بعضي از اجزا عمل ، چه آن بعض واجب باشد يا مستحب . د ) ريا درمكان عمل گرچه خود عمل براي خدا باشد، مثل خواندن نماز در صف اول جماعت كه انتخاب صف اول ريايي باشد .ه ) ريا در زمان عمل گرچه خودعمل براي خدا باشد، مثل خواندن نماز اول وقت كه انتخاب زمان اول وقت از روي ريا باشد .و ) ريا در وصف عمل مثل خواندن نماز با تاني و خشوع كه اين تاني و خشوع از روي ريا باشد .اگر تمام اين اقسام ريا نسبت به عمل عبادي ( عملي كه در آن قصد قربت شرط است مثل نماز ) باشد، هم حرام وهم مبطل عمل است . البته با اختلاف كمي در فتاوا، ( عروه الوثقي ، سيدمحمد كاظم طباطبايي يزدي ، ج 1، ص 470 تا 472، بحث نيت نماز ) . 2-پاكسازي عمل از رياي بعد از عمل : گاهي عملي مخلصانه انجام مي گيرد؛ولي بعد از اتمام عمل ، صاحب عمل كاري مي كند و يا سخني مي گويد كه به ديگران بفهماند فلان عمل را انجام داده ام ، اين نوع ريا گرچه مبطل عمل عبادي نيست ، اخلاص را شايبه دار مي كند .اين خوشايند نفساني و چشم برستايش ديگران دوختن ، مذموم است در قسمتي از روايتي مي فرمايد : ( ( ... ويحرص في كل امره علي المحمده ... ) ) ، ( ترجمه ميزان الحكمه ، ج 4، روايت 6807 ) . يكي از علايم رياكار اين است كه در هر كاري حريص بر ستايش ( شنيدن ) ديگران است . ديگران او را مشغول به نماز مي بينند او در همان وسط عمل خوشحال مي شود و به خود مي بالد .گرچه عجب را حرام شرعي و باطل كننده عمل نمي دانند .بعد از انجام عمل : يعني كسي بعد ازعمل ، از اين كه ديگران بفهمند فلان عمل را انجام داده است ، خوشحال مي شود .اين قسم نيز مرحله اي از اخلاص را شايبه دار و آلوده مي سازد.گرچه مثل قسم قبلي ، حرام شرعي و مبطل عمل نيست . 3- زهد قلبي : حضرت علي ( ع ) مي فرمايند : ( ( الزهد سجيه المخلصين ؛ زهد، خلق و خوي مخلصين است ) ) ، ( ميزان الحكمه ، ج 3، روايت 4789 ) و اين ويژگي بسياربلند و بالاست كه از توان همت هاي معمولي بسي فراتر است و دست هركسي به آن نخواهد رسيد؛ زيرا زهد قلبي ؛ يعني ، بي رغبتي دل نسبت به غيرخدا .اگر كسي به اين مقام رسيد فقير و غني برايش يكي است . در اين مرحله انسان مخلص قلبش از رغبت به غير خدا خالص مي گردد و اين خود وقتي حاصل مي شود كه انسان يقين قلبي داشته باشد، زيرا حضرت مي فرمايند : ( ( اصل الزهد اليقين... ؛ ريشه زهد يقين است ) ) ، ( همان ، ج 4، رويات 7725 ) ونيز مي فرمايند : ( ( يستدل علي اليقين بقصر الامل و اخلاص العمل والزهد في الدنيا؛ سه چيز دليل بر يقين است : 1- آرزوي كوتاه ، 2- اخلاص در عمل ،3- زهد در دنيا ) ) ؛ يعني ، هر كدام از اينها از يقين سرچشمه مي گيرد و يقين به قدري گران و ناياب است كه امام صادق ( ع ) مي فرمايند : ( ( ما اوتي الناس اقل من اليقين ؛ چيزي كمتر از يقين به مردم داده نشد ) ) ، ( همان ، روايت 22625 ) يعني يقين از كمترين چيزهايي است كه به مردم داده مي شود .بنابراين ويژگي زهد فرع بر يقين است و داشتن يقين هم ، كاري است بسيار مشكل. تذكر اين نكته ضروري است كه اين يقين آن يقين عرفي و معمولي رايج درزبان مردم نيست ؛ بلكه يك حال بلند معنوي و عرفاني است كه با سال هارياضت شرعي حاصل مي شود .اين ويژگي سوم ، بلندترين ويژگي هاي مخلصين است كه خود نيز داراي مراتبي است . هر طالب كمالي بايد اين مراحل و ويژگي ها را در خود احيا كند تا در سايه اخلاص و بالا بردن ميزان آن به كمالات عالي انساني برسد .;